Günümüzde kilo vermek isteyen ya da kilosunu korumaya özen gösteren bireyler genellikle yağı ve şekeri hayatlarından uzaklaştırmaya çalışırlar. Şekerin zararlarını artık pek çoğumuz biliyoruz bilmesine de yağ da şeker kadar zararlı mı? İşte burası biraz tartışmalı. En azından hangi yağları hayatımızdan uzaklaştırmalıyız bunu bilmemizde fayda var diye düşünüyorum.
Niçin yağ yeriz?
· Tatları çok lezzetli olduğu için özellikle soğan, sarımsak ve baharatlarla birlikte olduğunda yiyeceklere çok hoş tatlar verdikleri,
· Bize enerji verirler; pek çok hücre tarafından enerji için yakılırlar. Fakat ilginçtir ki beyin hücreleri yağları değilde sadece şekeri enerji için kullanırlar. Bu nedenle de kan/şeker düzeyini korumak çok önemli olduğu,
· Bize tokluk hissi verdikleri için. (Yedikten sonra bizim iştahımızı düzenlemeye yardımcı hormonlara bağlı olarak bunu yaparlar. Fakat bu sinyaller bazen düşünmeksizin ihtiyacımızdan fazlasını yememize de neden olabilirler.)
Niçin yağlara ihtiyacımız var?
Genellikle tüm yağları kötü biliriz. Fakat gerçekte bazı yağlar vücudumuz için vazgeçilmezdir.
· Yağlar tüm hücre yapılarımız için hayatidir. Çünki hücre duvarlarının geniş bir bölümü yağdan oluşmaktadır.
· Bazı özel yağlar, kalp ve diğer hayati organlarımız, beyin ve sinir hücrelerinin yapısı için ihtiyaçtır.
· Yağlar hemen hemen tüm hücresel fonksiyonların; hücre özünün içine ve hücrenin dışına taşınması ve hücreler arası sinyallerin bilgilerinin iletilmesi görevini içerirler. Hatta bazı yağlar genlerimizi düzenler, aktivitelerini artırır ya da düşürürler.
· Bazı özel yağlar kan akışımızı, hormonlarımızın dengesini ve bağışıklık sistemimizi düzenler.
· Yağda eriyen A, D, E, K vitaminlerinin vücutta kullanılabilmesi için gereklidirler,
· Enerji kaynağıdır ve istenildiğinde kullanılmak üzere depolanabilmektedir.
Özellikle çocukların fiziksel ve mental sağlığı için yağlara ihtiyaçları vardır.
· Hücre membranlarının elastikiyeti ve yapımı
· Bağışıklık sistemini, kalp,dolaşım ve hormon dengesini desteklemek
· Beyin ve sinir sisteminin yapımında ve fonksiyonlarını yerine getirmek için
kullanılırlar.
Yağların vücudumuzun düzgün işleyebilmesi için vazgeçilmez bir unsur olduğu açık. Ama bazı yağların da yarardan çok zarar getirdiği de bir gerçek.İşte bunlara kötü yağlar diyoruz;
Vücudumuzda inflamasyona sebep olarak dokularımıza zarar verirler.
Kötü yağlar sıklıkla kekler, bisküviler, dondurmalar, tatlılar, soslar (salata sosları) ve yüksek proses edilmiş atıştırmalık yiyeceklerde (cipsler gibi) bulunur. Kötü yağlarla yapılmış yiyeceklere kolaylıkla bağımlılık geliştirebiliriz. Çünki, çoğunlukla içinde şeker ve suni tatlandırıcılar da bulunur.Hidrojenize yağlar;
Suni olarak çoklu doymamış yağlardan doymuş yağ elde edilir. Oda ısısında yarı katı halde bulunurlar Bitkilerin yağlarından yarı katı hale geririlmeleri yüksek basınç altında, 150-180 santigrad derece gibi yüksek bir ısıda ve nikel kullanarak (işlemi hızlandırabilmek için) yapılmaktadır.
Trans yağlar:
Doğal çoklu doymamış yağların bazı molekülleri suni olarak değiştirilerek zararlı trans yağ asitlerine dönüştürülmektedir. Bunlar yarı hidrojenize yağlardır. Hidrojenize ve trans yağlar uzun ömürlü ve ucuz oldukları için gıda sektöründe kullanılmaktadırlar. (ekmeğe sürülebilir yağ yemeyi çok istiyorsak kendi yağımızı üretebiliriz: bir miktar tereyağı ve sızma zeytinyağını iyice karıştırıp buzdolabında saklayabiliriz. İstediğimiz her an sürüme hazır olur.)
Kötü yağ varsa iyi yağ da vardır:
Yüksek ısıda proses edilmemiş zeytin,ceviz,fındık yağı gibi naturel sızma yağlar ve ağır metal barındırmayan temiz deniz balık yağları iyi yağ dediğimiz yağ sınıfına girerler.Bunların içeriğinde vücut için elzem olan Omega-3 bağı bulunan EPA ve DHA yağ asitleri bulunur.
Omega-3 ve EPA’nın etkisi :
- metabolizma, kilo alımı ile ilgili faaliyetleri düzenleyen leptinin hormonunun salınımını artırarak obezite riskini düşürür.
- Kanserli hücrelerin gelişmesini önler
- EPA trombozisi önler.
- Çok fazla omega-6 tüketimi de enflamasyonu artırabilir.
- DGLA enflamasyonu azaltabilir. GLA dan direkt yapılabilmektedir. Eşekotu yağı ve keten tohumu yağında bulunur. Bir miktarda LA dan yapılır.(tüm bitki yağlarında mevcuttur.)
- AA inflamasyonu çoğaltabilir.( et, yumurta ve süt ürünlerinde bulunur)
- Hücre zarlarının akışkanlığını korur.
- Kandaki kolesterol ve trigliserit oranını düşürür.
- Trombosit kümelenmesini azaltır, aşırı pıhtılaşmayı engeller
- Arterin kalınlaşmasını engeller
- Arterlerin relaks olması ve genişlemesine neden olan endotelyum hücrelerinden başka kimyasallar türeten aktiviteyi artırır.
- Atherosklerozise bağlı inflamasyonu içine alan sitokin kimyasal mesajcısının üretimini azaltır.
omega-3 yağ asidi; kan basıncını düzenlemeye, kanın pıhtılaşmasını sağlamaya, sinir iletilerinin taşınmasında, alerjik reaksiyonlarda, inflamasyonda, sindirim sisteminde, böbrek fonksiyonlarının ve hormonların üretiminin düzenlenmesinde önemli rol oynayan prostaglandin hormonununüretiminde önemli rol oynar.
Omega-3 eksikliği bulguları:
· Uyku problemleri
· Kontrolsüz davranışlar
· Anksiyete, stresle mücadele zayıflığı, ruh hali dalgalanmaları
· Huysuzluk nöbetini
· Davranış bozuklukları
· Zayıf görme, ışığa hassasiyet, sayfadaki yazıların hareket etmesi
· Zayıf hafıza ve zayıf dikkat
· Algılama güçlüğü
· Kırılgan yumuşak tırnak
· Kuru ,kepekli saç
· Sık sık susama
· Sık idrara çıkma
· Atipik alerjiler,ekzema,ciltte kuruluk ,özellikle kol ve bacaklarda pürüzlü cilt, astım
· Omega-3 (HUFA, EPA)’ün mental sağlık problemleri, depresyon, dikkat, uyku, ruh hali ile ilgili sorunlara etkide bulunduğu konusunda çalışmalar vardır.
omega-3 seviyesi çok fazla düşük olan çocuklarda gözlenen olumsuzluklar;
· Davranış problemleri
· Hiperaktivite,
· Kontrolsüzlük
· Aksiyete
· Uykusuzluk
· Huysuzluk problemleri gözlenmiştir.
·
Add Comment